AMARANTH’I DUYDUNUZ MU?

 

Renkleri koyu mordan kırmızıya ve altın rengine kadar 60 türü olan Amaranth, 75-150 cm boyunda bir süs bitkisi olup, aynı zamanda yaprakları sebze ve tohumları ise tahıl (yalancı tahıl)  olarak yenilebilen bir bitkidir.  Kurutulan tohumları öğütülerek ekmek yapımında da kullanılabilmektedir. Amaranth bitkisinin bakımı çok kolaydır.  Çabuk üreyen, kolayca hastalanmayan bir bitki türüdür.

 

8000 yıl önce Aztekler tarafından yetiştirilen ve Peru’da hala yerli bir bitki olan amaranthın geçmişi, Meksika ve Yucatan Yarımadası’na kadar uzanmaktadır. Amaranth, 1970’lerin sonuna doğru Amerika’da tahıl olarak yetiştirilmeye başladı. ABD’de üretilen amaranthın büyük çoğunluğu kahvaltılık gevrek, kraker, kurabiye, ekmek ve diğer fırıncılık ürünlerinin yapımı için buğday unu ya da diğer unlarla karıştırılarak kullanılmaktadır. Afrika, Hindistan, Çin ve Rusya’da da yetiştirilmektedir.

 

Ülkemizde, ilkbahardaki yağmurlarından sonra doğada veya sulanan bağ, bahçe ve tarlalarda kendiliğinden yetişmektedir. Bazı bölgelerde halk tarafından toplanan bitkinin yeşil kısmı değerlendirilmektedir.

 

AMARANTHIN BESİN DEĞERLERİ VE SAĞLIK ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Protein açısından zengin : Amaranthın tohumları protein açısından oldukça zengindir (%14-16). Gluten içermez. Bu nedenle çölyak ve gluten hassasiyeti olanlar güvenle kullanabilirler. Pek çok tahılda eksik olan lizin (esansiyel) aminoasidini kinoadan sonra en fazla içeren tahıl olması amaranthı kaliteli protein kaynağı yapmaktadır. Yine histidin, izolösin, lösin,  treonin , metiyonin, triptofan gibi esansiyel (vücutta sentezlenemeyen)  ve arginin yarı esansiyel aminoasitlerini  içerir. Diğer tahıllarla karıştırılarak kullanılması aminoasit kompozisyonunun tamamlanması açısından önemlidir.

Kötü kolesterolü düşürür : Amaranth tohumları % 6 ila %10 yağ içeriğine sahiptir. Bunun %77’si  doymamış yağ asitleri olup (linoleik asit,oleik asit), doymuş yağ olan palmitik yağ asidi de bulunmaktadır. Tokotrienol ve skualen flavonoidleri bakımından da iyi bir kaynaktır. LDL (kötü) kolesterolü düşürmeye yardımcıdır. Gluten hassasiyeti olanlar, kolesterolü düşürücü etkisi dolayısıyla  yulafa (bulaşma ile gluten içerebiliyor) alternatif olarak kullanabilirler.

Kanserle savaşır: Amaranthın içeriğinde bulunan “Skualen”, tümörlere kan gidişini durdurarak kanserle savaşmaya yardımcı bir fitokimyasaldır. Amaranth yağı yüzde sekiz skualen içerirken, daha yaygın olarak kullanılan bir skualen kaynağı olan köpekbalığı yağı, sadece yüzde bir oranında skualen içerir.

Vitamin ve mineral bakımından zengin : Amaranth güçlü bir antioksidan özelliğe sahip olup, vitamin  ve mineral bakımından da oldukça zengin bir bitkidir. Ayrıca C vitamini (diğer tahıllara göre çok yüksektir), B2 vitamini (riboflavin), kalsiyum, fosfor magnezyum, bakır, demir, potasyum ve çinko için iyi bir kaynaktır. Kemik ve diş yapısını güçlendirir.   Kansızlığı önlemeye yardımcı olur. Bağışıklık sistemini güçlendirir. Kardiyovasküler hastalıkların önlenmesinde ve tedavisinde etkilidir. K vitamini açısından da zengindir. K vitamini kanın pıhtılaşmasını sağlar. Kemik yapısının güçlenmesinde ve  kırıkların onarılmasında rol oynar.

Amaranthın yaprakları, A vitamini açısından çok zengindir. Kataraktın önlenmesinde ve göz sağlığının desteklenmesinde faydalıdır.

 

Düşük risklerini engellemeye yardımcı : Amaranth, doğurganlık dönemindeki kadınlar için, bebekte oluşabilecek nöral tüp defekti ve hamilelikte meydana gelebilecek düşük risklerini engellemeye yardımcı olan folik asitten de zengin bir besindir.

Tok tutuyor, zayıflatıyor: Amaranth, buğdaya kıyasla çok daha az nişasta içermektedir. İçeriğindeki yüksek lif sayesinde bağırsak hareketlerini arttırmaya yardımcıdır. Yüksek protein ve lif içeriği ile tok tutmaya yardımcı olarak, zayıflama diyetlerinde kilo verdirici özelliğinden faydalanılabilir.

Diyabete olumlu etkisi: Amarantın diyabet hastalarında da olumlu etkileri bulunmaktadır.  Hiperglisemiyi önleyerek, diyabete bağlı komplikasyonların azalmasına yardımcı olur. Yapılan bazı çalışmalarda amaranthın insülin değerini arttırarak kan glikoz seviyelerini belirgin şekilde düşürdüğü görülmüştür.

Amaranth okzalat içeriği yüksek bir besindir. Böbrek taşı yada safra taşı olan bireyler tüketirken daha dikkatli olmalıdırlar.

 

KULLANIM ŞEKİLLERİ

Amaranth tohumlarını demlenme yöntemi ile (kısırlık bulgurun sıcak su ile demlenmesi gibi) salatalarda ve kısır yapımında kullanılabilirsiniz. Yine sebze yemeklerine, dolmalara ve çorbalara pirinç yerine eklenerek yenilebilir. Köfte yapımında kullanılabilir.  Süt ile birlikte yumuşatılarak kahvaltıda veya ara öğünde meyve de ilave edilerek tercih edilebilir.  2 yemek kaşığı amaranth yaklaşık 1 dilim ekmek (70-75 kal) kadar kaloriye sahiptir.

Amaranth unu, diğer unlar ile karıştırılarak krep, börek, kek yapımında kullanılabilir.

Amaranthın taze yaprakları da salatalarda çiğ olarak veya yine ıspanak gibi pişirilerek yenilebilir. Et yemekleriyle oldukça uyum sağlamaktadır.

 

100 gram çiğ amarant

371 kcal,

13.6 gram protein,

65 gram karbonhidrat (57 gram nişasta, 1.7 gram şeker, 6.7 gram lif ),

7 gram yağ ( 1,5 gram doymuş, 1.7 gram tekli doymamış, 2.8 gram çoklu doymamış yağ )

159 mg kalsiyum,

248 mg magnezyum,

7.6 mg demir,

557 mg fosfor,

508 mg potastum,

3.3 mg mangan,

4 mg sodyum,

2,9 mg çinko,

82 mikrogram folat,

4.2 mg C vitamini,

1.2 mg E vitamini içerir.