ŞEKER HASTALIĞI (TİP 1-2 DİYABET) NEDİR? BESLENME TEDAVİSİ NASIL OLMALIDIR?

DİYABET

Diyabet , pankreasın yeterli insülin üretmemesi ya da üretilen, insülinin görevini yapamaması sonucunda , besinlerle vücuda alınan glukozun kullanılamaması ve kan şekerinin hızla yükselmesi olarak bilinen hastalık tablosudur.   Diyabet , tüm dünyada ve ülkemizde her yaş ,cins ve ırktan milyonlarca kişiyi etkileyen çok sık görülen bir durumdur. 40 yaşın üzerinde ,aşırı kilolu veya ailesinde diyabet bulunan kişiler bu hastalığa yakalanma yönünden daha fazla risk altındadır. Diyabetin ortaya çıkmasını şişmanlık, gebelik, kalıtım, uzun süre diüretik vb ilaçların kullanımı, fiziksel ve psikolojik travmalar,bazı pankreas hastalıkları (pankreas tümörleri, pankreatit) gibi nedenler kolaylaştırır.

Diyabetin Kaç Tipi Mevcuttur ? Diyabetin başlıca iki tipi bulunur ve açlık kan şekeri (AKŞ), Oral glukoz tolerans testi vb tanı yöntemleri ile tanı konur ve klinik sınıflamalar yapılır.

Pratikte diyabet ;

TİP 1 Diyabet

Pankreastan insülin salgısının olmadığı ve bu nedenle dışarıdan insülin verilmesinin zorunlu olduğu tiptir. Daha çok 30 yaşın altındaki kişilerde, bebeklerde ve çocuklarda görülür. İnsülin miktarı kişinin alması gereken besinlere ve egzersiz programına göre ayarlanır.Erken yaşta tespit edilir ve mutlaka kontrol ile insülin dozu ve beslenme düzeni ayarlanmalıdır.

TİP 2 Diyabet

Pankreasın çeşitli nedenlerle yeterli insülin üretemediği veya etkisini doğru göstermediği diyabet tipidir.Tip II diyabetiklerin çoğunluğu40 yaş üzerinde,aşırı kilolu ve fiziksel aktivitesi düşük olan bireylerdir. Tip II diyabettin tedavisinde beslenmenin planlanarak bireye göre düzenlenmesi ve fiziksel aktivitenin arttırılarak bireyin kilo vermesi önemli rol oynar. Bireyler mutlaka bir dahiliye veya endokrin uzmanı tarafından takip edilmeli diyet ve fiziksel aktivitenin yeterli olmadığı yada iyi uygulanmadığı durumlarda tedaviye diyabetik ilaçların önerilmesi veya insülin tedavisine başlanması gerekebilir.

Diyabet Nasıl Tedavi Edilir?

-Tıbbi beslenme tedavisi,

-Fiziksel egzersiz,

-Eğitim,

-Bir uzman denetiminde ilaç veya insülin tedavisi uygulanır.

Diyabet tanısı konan hastalar için tıbbi beslenme tedavisi ve bu tedavini eğitimi hayati önem taşımaktadır.Eğer birey bu tedaviye uyum sağlayıp devam ederse birtakım gelişebilecek komplikasyonlar minimuma iner.

Diyabet Tedavisinin Hedefleri Nelerdir?

• Kan şekeri ve yağlarını istenilen sınırlar içinde tutmak •İdeal ağırlığa ulaşmak ve bu ağırlığı koruyabilmek •Sağlıklı beslenme ,düzenli eğzersiz ve önerilen sıklıkta sağlık kontrollerini yaptırarak diyabetin yol açabileceği sağlık sorularını en aza indirmek Diyabet tedavisi uygun beslenme ve egzersiz ile birlikte ,gerekli durumlarda ilaç veya insülin kullanımını gerektirir.

Diyabette tıbbi beslenme tedavisi nasıl olmalıdır ve ilkeleri nelerdir?

• Diyabetik birey mutlaka bir diyetisyene ( beslenme ve diyet uzmanına) danışarak konu hakkında bilgi ve eğitim almalıdır.
• İlk görüşmede mutlaka kan değerleri ( AKŞ , TKŞ , kolesterol profili vb ) tedavinin başlamasında yol gösterici olmalıdır.
• Bireyin yeme alışkanlıkları iş ve sosyal çevresi, fiziksel aktivitesine göre planlama yapılmalıdır.
• DİYABETTE TIBBİ BESLENME TEDAVİSİ

1- Bireyin tedavisi ve günlük kalori ihtiyacı saptanıp 3 ana ,2 veya 3 ara öğüne bölünerek az ve sık aralıklarla beslenilmelidir. Diyabetik bireyin günlük diyetinde alacağı enerji yaşına , cinsiyetine ve fiziksel aktivite düzeyine uygun olmalıdır.

2- Günlük enerji gereksinmesinin yarısından fazlası karbonhidratlardan gelmeli ; bunun da önemli bir kısmını posa içeriği yüksek besinlerden oluşturmalıdır.

Diyabetikler için kompleks karbonhidrat olan nişastalı besinler neden önemlidir?

• Kompleks karbonhidrat olan nişastalı besinlerin emilimi daha yavaştır ve kan şekerini daha yavaş yükseltir. Ekmek , pilav, makarna ,hamur işleri,kuru baklagiller,sebze ve meyveler gibi besinler nişastalı besinlerdir. Bu gıdaların çoğu posa yönünden de zengin olduğu için kan şekerinin istenilen düzeylerde tutulmasında kolaylık sağlar. Ayrıca kilo kontrolü için oldukça yarar sağlar.

Diyabetikler için posa neden önemlidir?

• Posa, bitkisel besinlerin sindirim sistemi tarafından parçalanamayan kısımlarıdır.

Posalı besinler, kan şekerinin yemekten sonra hızla yükselmesini engeller, kan yağlarının düşürülmesine yardımcı olur, ayrıca kabızlık ve bağırsak hastalıklarının önlenmesinde etkilidir. Kurubaklagiller (mercimek, nohut, fasulye, barbunya ),bulgur, buğday, yulaf,kepekli ekmek ve özellikle kabukları ile yenilebilen ve yenilemeyen tüm sebze ve meyveler posa açısından oldukça zengindir.

• Posa: – Çiğnemeyi uyarır, böylece tükürük ve mide salgısını başlatır. – Mideyi şişirir ve bir doygunluk hissi sağlar. – Dışkı hacmini arttırır, bu durum kolonun içindeki basıncıda arttırır. – Besinlerin bağırsaktan geçiş zamanını düzenler . – Bağırsaktaki fermantasyon için malzeme olur. – Çözünebilen posa midenin boşalmasını geciktirir, besin öğelerinin sindirim ve emilim hızını düşürür.
• Yüksek posalı, diyet tüketen toplumların düşük posalı gıda ile beslenen, muhtemelen daha az kalori alımı veya tokluk hissinin artışı ile ilişkili olarak şişmanlığın (obezite) daha nadir görüldüğü bildirilmektedir.

Ayrıca bağırsak hastalıklarının önlenmesinde ve diyabetin gelişmesinin engellenmesinde önemli rol oynamaktadır.

3- Diyabetik bireylerin yağ alımı azaltılmalı , yemeklerde kullanılacak yağ çeşidi olarak sıvı yağlar tercih edilmeli ve önerilen miktarların tüketilmesi sağlanmalıdır.

4- Yemek pişirme yöntemleri hakkında mutlaka bilgilendirilmeli ve görmeden alınan yağları azaltmak amacıyla yemeğin yağ içeriğini arttıran hazırlama yöntemleri (kızartma , kavurma gibi) , ile yağ ve kolesterol içeriği yüksek besinlerden (yağlı et,balık,tavuk ,sakatatlar,yumurta sarısı, beyin, salam , sucuk pastırma , kaymak , krema , pasta, börek vb) sakınılmalıdır.

5- Tıbbi beslenme tedavisinde karbonhidrat, protein ve yağdan gelecek oranları önerilen ilkelere uygun olmalıdır.

6- Diyabet ile birlikte gelişen çeşitli komplikasyonları engellemek varsa hipertansiyon (yüksek tansiyon) tedavisine yardımcı olmak amacıyla tuz alımı azaltılmalıdır. Birçok hazır besinden ve salamura edilmiş yiyeceklerden bulyon tabletlerinden uzak durulmalıdır.

7- Alkolden kaçınılmalıdır.

8- Tıbbi beslenme tedavisi sağlıklı beslenmeye de elverişli olması için, her gün çeşitli yiyeceklerden tüketilmesini sağlayacak şekilde planlanmalıdır.

9- Besin değeri yönünden, birbiri yerine geçebilen besinlerden oluşan besin grupları , diyabetik hastalara sağlıklı beslenebilmek için besin seçimlerinde kolaylık sağlar.

10- Diyabetik hastanın mevcut kilosu değerlendirilerek şişman ise ,normal ağırlığına erişecek kadar zayıflatılması tedavi açısından oldukça yararlıdır.

11- Önerilen miktarlardan fazla protein alınması ileride böbrek bozukluklarının gelişmesini kolaylaştırabilir. Bireyin gereksinmesi kadar proteini bitkisel ve hayvansal kaynaklı olarak çeşitli besinlerden alması için eğitim verilmelidir.

12 – Glisemik indeksi düşük besinler tedavi planında bulunmalıdır.