Menopoz; kadında doğurganlık yeteneğinin kaybolduğu dönemdir. Başlıca belirtileri arasında sıcak basması, ruhsal sarsıntı ve uykusuzluk yer almaktadır. Bu dönemde de sağlıklı beslenme menopozdaki rahatsızlıkları en aza indirmektedir. Böylesi bir süreçte, vücut ağırlığını dengelemede, kalp ve kemik sağlığını korumada sağlıklı beslenme ve fiziksel aktivitenin öncelikli olarak yer alması gerekmektedir. Çünkü bu dönemde daha öncesinde hiç kilo sorunu yaşamayan kadınlar bile, ağırlık kazanırlar. Östrojen düzeyindeki azalma besin alımını etkiler ve bazal metabolizma hızında azalmaya neden olur. Birçok kişinin bu yaşlarda hareketsiz bir yaşam tarzını benimsemesi ve daha az enerji harcaması da genellikle ağırlık kazanımı ile sonuçlanmaktadır. Menopozdan sonra ortaya çıkan şişmanlık birçok sağlık sorunu için önemli bir risk faktörüdür. Bu nedenle menopozdaki kadınların haftada 4-5 kere 45-60 dakika egzersiz yapmaları gerekmektedir.
Şişmanlık ve östrojen düzeyindeki azalma, kan lipitlerini (yağlarını) olumsuz yönde etkilemektedir. Kan yağı olan trigliserit ve kötü huylu olarak tanımlanan (LDL) kolesterol düzeylerinde artışlar gözlenirken, iyi huylu olarak bilinen (HDL) kolesterolde azalma söz konusu olmaktadır. Bu durum kalp-damar hastalıkları açısından önemli bir risk faktörüdür. Özellikle şişmanlarda görülen Tip II diyabet yani insüline bağımlı olmayan şeker hastalığı açısından da bu dönemde alınan kiloların sıkıntı yaratabileceği düşünülmektedir. Ayrıca diyet ile yeterli kalsiyumun alınmaması, kalsiyumun bağırsaklardan etkin bir şekilde emilememesi, idrarda kalsiyum atımındaki artıştan kemik kaybı hızlanmaktadır. Yapılan çalışmalar ağırlık artışı ile meme kanseri arasında pozitif korelasyon göstermektedir ki, bu durum menopozdaki kadınların vücut ağırlıklarını istenilen düzeylerde tutmaları ekstra bir önem kazanmaktadır. Dolayısıyla kadınların bu süreçteki beslenme programları düzenlenirken, oluşabilecek şişmanlığı, kalp-damar hastalıklarını ve osteoporozu önleyici önerilerin yer alması gereklidir. Bunları önerileri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Her öğünde besin çeşitliliğine önem vermek gerekmektedir (süt ve süt ürünleri, et ve türevleri, ekmek – tahıl grubu besinler, sebze-meyveler).
- Süt ve süt ürünlerinden günde 3-4 porsiyon tüketilmelidir. Bir porsiyon süt grubu; 1 su bardağı süt veya yoğurdu tanımlamaktadır. Ya da 2 kibrit kutusu kadar peyniri ifade etmektedir. Bu gruptaki besinlerin yarım yağlı veya yağsız (light) olarak tüketilmesi çok daha sağlıklı olmaktadır.
- Bitkisel sıvı yağların kullanılması son derece önemlidir. Özellikle soya yağı ve zeytinyağı birlikte düşünülebilir. Dilerseniz kanola yağı, fındık yağı veya bitkisel karışım yağları da tercih edebilirsiniz.
- Çiğ sebzelerde, yağlı tohumlarda (fındık, yerfıstığı, badem ve cevizde), soya ve ürünlerinde bulunan, kronik hastalıklardan koruyucu etkileri olduğu düşünülen fitokimyasalların beslenmede yer alması uygun görülmektedir.
- Osteoporoz ve kalp-damar hastalıklarından koruyucu etkilerinden ötürü omega-3 adı verilen yağ asitlerinden zengin besinlerin de diyette yer almasına özen gösterilmelidir. Bu nedenle haftada 2-3 kere balık tüketimi, koyu yeşil yapraklı sebzelere diyette sıklıkla yer verilmesi, yağlı tohumların (fındık, yerfıstığı, badem ve ceviz) ölçülü olarak – günde 1 avuç – tüketilmesi önerilmektedir.
- Şeker ve şekerli besinlerden olabildiğince kaçınılmalı, besinlerin kendi yapısındaki kompleks karbonhidratlar tercih edilmelidir.
- Posalı yani lifli besinlerin tüketimi mutlaka arttırılmalıdır. Bunların başında kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, kuru bakla, kuru börülce, soya fasulyesi), kepekli tahıllar (esmer ekmek, bulgur ve kepekli pirinç / makarna / erişte ve un), sebze ve meyveler yer almaktadır. İyi bir şekilde yıkandıktan sonra, soyulmadan yenilebilen sebze ve meyvelerin kabukları ile tüketilmesinde yarar vardır.
- Yemekler ve ekmeklerdeki tuz yeterlidir. Sofraya tuzluk getirilmemesi önerilmektedir.
- Alkolden kaçınılmalıdır. Bazı vitamin ve minerallerin emilimini olumsuz yönde etkilemekle birlikte kemik oluşum hücrelerini harap eder ve kalsiyum emilimini bozar. Ayrıca gerek kendisi gerekse yanında yenilen mezeler şişmanlık için zemin hazırlar.
- Sigara içilmemelidir. Kalp-damar hastalıkları ve birçok sağlık sorunu riskini arttıracağı gibi, D vitamininin aktif şekline dönüşümünü azaltır. Aynı zamanda serum östrojen düzeyini düşürdüğü gibi vücudun C vitaminine olan ihtiyacını da arttırır.
- Bol bol su içilmelidir. Çay, kahve, kola gibi içecekler diüretik oldukları ve kafein içerdikleri için pek fazla tercih edilmemeleri gerekmektedir.
- Egzersiz için kendinize mutlaka zaman ayrınız.
- Günde 20 dakika kadar direkt olarak güneş ışığından yararlanınız.
